Ośrodek Kształcenia na Odległość – OKNO.PW

Kilka słów o powstaniu, celach i znaczeniu

prof. dr hab. inż. Bogdan Galwas

Kilka słów o Ośrodku OKNO-PW piszę w roku 2020, w którym w naszym kraju i właściwie na całym globie zmagamy się z epidemią wirusa. Rok ten z pewnością zapisze się w historii naszego globu jako czas paniki, zwątpienia i trudnych decyzji. Poczekamy z końcowym podsumowaniem, ale już teraz możemy ocenić działania w przenoszeniu procesu kształcenia z sal lekcyjnych i wykładowych do sal wirtualnych, co oznacza wykorzystanie technik kształcenia na odległość z dominującą rolą Internetu. Nieoczekiwanie okazało się, że narzędzia kształcenia online, którymi zajmowali się w naszym kraju głównie pasjonaci i hobbiści, wykazały wielką przydatność w hamowaniu globalnej epidemii. Okazało się także, że e-edukacja jest zajęciem dla profesjonalistów, że nie jest to zwykła transmisja wykładów nauczyciela w Internecie. Wielu wykładowców naszej uczelni uznało teraz decyzję o utworzeniu 20 lat temu w Politechnice Warszawskiej Ośrodka Kształcenia na Odległość OKNO za celową i zasadną.

Cofnijmy się o 20 lat, gdy w roku 2000 podejmowano decyzje o utworzeniu Ośrodka OKNO. Cały szereg seminariów wydziałowych i seminarium uczelniane przygotowywały tą decyzję. Dwie grupy argumentów wskazywały na pilną potrzebę podjęcia działań. Rozwój narzędzi teleinformatyki, rozwój i popularność Internetu stworzyły możliwość ich wykorzystania w procesie dydaktycznym. O wielkich możliwościach nowych technologii wskazywały zmiany technik kształcenia wprowadzane przez uniwersytety otwarte w Wielkiej Brytanii, we Francji, we Włoszech, w Niemczech. Odchodzenie od drukowanych materiałów dydaktycznych i transmitowanych telewizyjnie wykładów na rzecz interaktywnych podręczników multimedialnych, rozwój formatywnych narzędzi oceny, wspomagających studiujących w modelu asynchronicznym, wszystko to tworzyło nową przestrzeń kształcenia. Aby ją wykorzystać należało ją poznać i rozwinąć. Ośrodek OKNO miał stać się poligonem tworzenia i wykorzystania nowych technik e-edukacji. 

Druga grupa argumentów była związana z ideą LLL - LifeLongLearning, Kształcenia Przez Całe Życie. Lawinowy rozwój nauki i technologii, liczba publikacji i patentów wskazywały, że zasoby wiedzy w wielu dziedzinach (informatyka, telekomunikacja, biotechnologia, itp.) podwajają się co 5 – 8 lat. Umiejętności zdobyte na uczelni w procesie dyplomowania starzeją się w szybkim tempie i muszą być odświeżane i aktualizowane przez całe życie zawodowe. Nie ulega wątpliwości, że uczelnie są odpowiedzialne za aktualizację wiedzy swoich absolwentów. Narzędziem aktualizacji były tradycyjnie dwu- trzysemestralne studia podyplomowe. Przyszedł czas tworzenia nowych form i możliwości, opartych o Internet, nowe technologie oraz samokształcenie Takim narzędziem stały się obecnie oferowane przez uniwersytety w rozmaitej formie kursy internetowe, wraz z najpopularniejszymi MOOCs (ang. Massive Open Online Courses). Ośrodek OKNO miał być i stał się jednostką rozpoznania 
i wdrażania techniki kursów online do systemów kształcenia ustawicznego.

W 2000 roku Senat Politechniki Warszawskiej na wniosek trzech Wydziałów: Elektroniki i Technik Informacyjnych, Elektrycznego i Mechatroniki podjął uchwałę o uruchomieniu nowego modelu studiów na odległość, na kierunkach Elektroniki i Telekomunikacji, Informatyki oraz Automatyki i Robotyki, wykorzystującego w szerokim stopniu Internet i techniki multimedialne. Koordynację procesu tworzenia nowego modelu powierzono Ośrodkowi OKNO. Opracowano zasady nowego modelu Studiów PRzez INTernet, nazwanego modelem SPRINT. Następnie opracowano programy studiów oparte o prowadzone na wysokim poziomie merytorycznym studia stacjonarne. Liczne grono profesorów i wykładowców, gotowych do pionierskiej pracy w obszarze edukacji wspomaganej nowymi technologiami, opracowało w specjalnie przygotowanym multimedialnym modelu kilkadziesiąt e-podręczników do poszczególnych przedmiotów. Podręczniki te z powodzeniem wykorzystali studenci studiów stacjonarnych.

Przygotowanie semestralnego przedmiotu do prowadzenia online wymaga przemyślanego, dużego wkładu pracy. Przygotowanie programu studiów na odległość na poziomie inżynierskim lub magisterskim wymaga wielomiesięcznego wkładu pracy dużego zespołu nauczycieli akademickich, przygotowania materiałów dydaktycznych dziesiątków przedmiotów, rozwiązania problemu prowadzenia laboratoriów i wykonywania prac dyplomowych. Ogrom pracy do wykonania jest powodem, dla którego tak niewiele uczelni podjęło trud uruchomienia studiów online. Politechnika Warszawska podjęła to zadanie 20 lat temu. Wykonała i wykonuje je nadal z powodzeniem. O wstęp na studia online inżynierskie i magisterskie ubiegało się w tym roku prawie 500 kandydatów.

Jednym z zadań Ośrodka OKNO było i jest propagowanie zdobytych doświadczeń. Już w 2001 roku Ośrodek zorganizował w czerwcu warsztaty, a w kolejnych latach coroczne konferencje „Uniwersytet Wirtualny – model, narzędzia, praktyka”. Konferencje te po kilku latach organizowano rotacyjnie z UW, SGGW i PJATK. Poza tym Ośrodek OKNO zainicjował seminaria środowiskowe „Postępy e-edukacji”, które tradycyjnie prowadzone są „w czwarty czwartek miesiąca”, w trakcie roku akademickiego. Od kilku lat seminaria prowadzone są online jako webinary. Ośrodek OKNO był także inicjatorem utworzenia czasopisma EduAkcja, wydawanego w Internecie. Czasopismo wydawano wspólnie z Uniwersytetem Warszawskim i Politechniką Gdańską. 

Doświadczenia uniwersytetów wskazują, że edukacja w modelu stacjonarnym „face-to-face” dla studentów w wieku 18-24 lat daje najlepsze wyniki. Niemniej wykorzystanie technik online umożliwia wymianę przedmiotów między uczelniami krajowymi i europejskimi, wzbogacanie tą drogą programów studiów, wspólne seminaria dla doktorantów, prowadzenie wspólnych projektów i szereg innych działań podnoszących poziom studiów. Przed Ośrodkiem OKNO-PW rysują się nowe drogi rozwoju i wdrażania nowych narzędzi i metod e-edukacji.